فیلسوف فرهنگ

حسین کلباسی اشتری: امروزه نزد غالب مردمواژه فرهنگ معنایی روشن و عینی داشته و حتی بعضا آن‌را بی نیاز از توضیح و تأمل می دانند. از این فراتر، واژگان مرکبی نظیر فرهنگ ترافیک، فرهنگ خرید، فرهنگ رانندگی و مانند آن نیز به سهولت به زبان ما راه یافته و چه بسا آزادانه و بدون وسواس با دیگر کلمات روزمره هم پیوند می خورد. صرف نظر از بی‌دقتی و سهل‌انگاری رایج در استعمال واژه فرهنگ و ترکیب و اتصال آن با امور ریز و درشت زندگی مان، شکی نیست که همگان بدین واژه توجه و علاقه دارند و گویی ناخواسته حرمت و اعتباری خاص برای آن قائل اند. آشکار است که وقتی جیزی بر سر زبانها می افتد ـ اعم از صورت سطحی یا عمیق آن ـ در هر حال نشانه آن است که آگاهانه یا ناآگاهانه توجهات را به خود برانگیخته و مورد اقبال واقع شده و اقبال به چیزی یا به سبب نیاز بدان است یا به سبب آن است که بر ما تسلط و غلبه یافته است.

دعوت به تفکر

اصغر طاهرزاده: مسلم است که ما در مرحله مرحله‌ی  انقلاب اسلامی باید مطابق شرایط تاریخیِ خود و با نظر به اهداف مقدسی که در پیش رو داریم، خود را همواره بازخوانی کنیم. قبل از روبه‌روشدن با دفاع مقدس هشت‌ساله‌، مردم با عزمی راسخ وارد صحنه‌ی انقلاب شدند و امیدوار به نزدیک‌شدنِ هرچه بیشتر به اهداف انقلاب، ولی با آن‌که دفاع مقدس هشت‌ساله برکات خاص تاریخی خود را داشت، با این‌همه در فضای دولت سازندگی، به یک معنی حساسیت لازم نسبت به انقلابی‌بودنِ جامعه تا حدّی به حاشیه رفت و ما با برهه‌ی دیگری از انقلاب خود روبه‌رو شدیم که دیگر نمی‌توانستیم نسبت به عبور از غرب با عزم اولیه کار را ادامه دهیم و فضای غرب‌زدگی که ریشه در تاریخ دویست‌ساله‌ی ما داشت، آرام‌آرام در بعضی از زوایای فکری و فرهنگی جامعه جایگاه پیدا نمود و مقام معظم رهبری(حفظه‌اللّه) در چنین فضایی بحث «تهاجم فرهنگی» را مطرح فرمودند.

شاعری؛گونه‌ای از تفکر

محمدجواد صافیان: دکتر رضا داوری از معدود متفکران معاصر ایران است که در همه موضوعات مهم فلسفی نظیر حقیقت، سیاست، دین، تاریخ، زبان، هنر، فرهنگ، علم و ... صاحب نظر است. نظر او در باب همه این مطالب بر مبانی واحدی استوار است. داوری، فیلسوف است اما فلسفه را فراتر از مباحث فلسفی رد و قبول مطالب فلسفی می داند. فلسفه صرفا بافت فلسفی و تنسیق و تنظیم مطالب و مباحث و اقامه برهان و استدلال نیست بلکه فلسفه در اساس حاصل یافت فیلسوف است از وجود. وجود، متفکر را به سوی خود می خواند، در گوش او نجوایی می کند و خود را به او می نماید، آن‌گاه فیلسوف یافت خود را به ما عرضه می‌کند و برای اثبات آن استدلالی می‌نماید. بنابراین برای درک تفکر فیلسوف باید از حجاب براهین و استدلالهای او فراتر رفت و یافت او را دریافت، در این صورت به هم سخنی با تو خواهیم رسید و دیگر رد و قبول او مطرح نخواهد بود.

روح نوشته‌های استاد

روح الله عالمی: نوشتن درباره استاد دکتر رضا داوری اردکانی، این مرد فرزانه کاری سهل و ممتنع است. باید به گذشته برگردم، گذشته ای که هنوز مثل امروز جلوی چشمانم است. سال 1352 بود که دانشجوی رشته کامپیوتر بودم. همان زمان به فلسفه علاقه‌مند شدم و به تناسب شرایط به مطالعه آثار فلسفی روی آوردم. دورا دور نام برخی بزرگان فلسفه ایران برایم مطرح شد که در آن میان یکی هم آقای دکتر رضا داوری‌اردکانی بود. چند اثر ایشان را مطالعه کردم و با سبک و سیاق نوشته‌های استاد آشنا شدم.

فلسفه و انسان معاصر

دکتر رضا داوری اردکانی از جمله فیلسوفان و محققانی است که دارای تألیفات زیادی است، وی با توجه به متضیات زمان و مسائل و مباحث روز جامعه به نگارش پرداخته که این ادعا از عنوان آثار او کاملا مشخص است. در ادامه برخی از مهم‌ترین تألیفات وی به طور خلاصه معرفی شده است.

تامل در تجدد و توسعه

رضا داوری اردکانی در دهه نهم همچنان فعالانه مشغول خواندن و نوشتن است و تامل و تذکر را رها نکرده است. این توجه قابل ستایش داوری اردکانی که به طرح مسائل و سوال های متعددی درباره نسبت های پیچیده کشور و جامعه ما با تجدد و توسعه منجر شده است، مسبب به بار نشستن پروژه های تالیفی و کتاب های خواندنی و آموختنی نیز شده است. کتاب «اکنون و آینده ما» یکی از خواندنی ترین و آموختنی ترین کتاب هایی است که رئیس فرهنگستان علوم ایران در سال های اخیر نوشته است.

راه خروج از غربزدگی از درون غرب است

رضا داوری اردکانی بدون شک مهم ترین فیلسوف معاصر ماست. درباره اهمیت او تاکنون صحبت های فراوانی انجام و حتی آثاری نیز در این باره نوشته شده است. اما آن چه که او را از بخش مهمی از هم کیشان جدا می کند، نگاه ویژه او به فلسفه است. ریاست فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی در حالی که 84 سال از عمر خود را گذرانده اکنون نه تنها به فلسفه توجه ویژه ای دارد که آن را در ساحت های دیگر زندگی و جامعه نیز بررسی و آن را تبیین می کند. این فیلسوف معاصر نشان داده که بحث فلسفه را می توان از حوزه مباحث مربوط به علوم انسانی فراتر برد و کارزار فرهنگ، هنر، ورزش و... نیز راه داد. بحث های او پیرامون مباحثی چون فوتبال و چگونگی پیوند آن با فلسفه یا نقادی هایش بر برخی نمایشنامه ها نشانگر تفاوت های رویکرد داوری اردکانی به مباحث فلسفی است.

حوزه‌های علمیه تدریس فلسفه را ادامه دهند

رضا داوری‌اردکانی یکی از منحصر‌به‌فردترین چهره‌های فلسفی ایران معاصر است. او نه همانند غلامحسین ابراهیمی‌دینانی مورخ فلسفه اسلامی است و نه مانند سید‌حسین نصر راوی رایانه از حکمت و فلسفه. او نه مثل احمد فردید در کار تفکر به کلمات بود و نه مانند هانری کربن در پی شناسایی میراث معنوی تفکر اسلامی. او نه همانند داریوش شایگان عزم سفر فلسفی به تمدن‌های بزرگ را دارد و نه مثل جواد طباطبایی در پی تدوین نظریه فلسفی برای ایران است. داوری‌اردکانی که با همه فلاسفه پیش گفته موانست داشته و دارد، با همه آنها متفاوت است. رویکرد داوری‌اردکانی معطوف به خرد فلسفی و کاربست آن در وضع معاصر ما است. به همین خاطر همه سخنرانی‌هایش ناظر به مساله‌یابی و مساله‌شناسی‌هایی است که اگر چه در ظاهر ساده و راحت‌الوصول هستند، کاری دشوار و فیلسوف‌مآبانه است. داوری‌اردکانی از این حیث سخن و نظری متفاوت از همه اندیشمندان معاصر ایرانی مطرح کرده و پرسش‌آفرینی می‌کند.

گاه خرد

بعدازظهر امروز اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی میزبان مراسم پاسداشت مقام علمی رضا داوری‌اردکانی خواهد بود. مراسمی که از ساعت 16 آغاز می‌شود و در آنعلاوه‌بر رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، سیدمصطفی محقق‌داماد، سید‌جواد طباطبایی، بیژن عبدالکریمی، محمدرضا بهشتی، علی‌اصغر مصلح و حسین کلباسی‌اشتری درباره رضا داوری‌اردکانی سخن خواهند گفت. این مراسم که در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی برگزار می‌شود، علاوه‌بر پاسداشت داوری با رونمایی از کتاب «گاه خرد» نیز همراه خواهد بود؛ کتابی که به تازگی از سوی انتشارات نقد فرهنگ منتشر شده است. کتابی که حاصل گفت‌وگوی حسین کلباسی‌اشتری، عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی با رضا داوری‌اردکانی فیلسوف معاصر و رئیس فرهنگستان علوم است.

فیلسوفِ گفت‌و‌گو

«رضا داوری اردکانی» را بدون تردید باید فیلسوف فرهنگ دانست. او که یکی از سرآمدان حکمت معاصر ایران است، از جمله اندیشمندانی‌است که در سپهر اندیشه ایران و - حتی جهان - دغدغه زیست فرهنگی دارد و مقدم بر آنکه یک فیلسوف باشد، یک اندیشمند است. هم از یک سو با زبان فرانسه آشنایی کامل دارد و در فرنگ پژوهش کرده و هم آنکه تجربه حضور در حوزه را هم از سر گذرانده است. بر این اساس، بر خلاف برخی که تنها به اندیشه وارد شده از مغرب زمین بها می‌دهند و بعضی دیگر که فقط سنت شرقی را پیش چشم دارند، بر مدار اعتدال گام برداشته و مبتلا به افراط و تفریط نشده است. من این ویژگی را پیشتر در منش و روش استادم؛ علامه محمدتقی جعفری دیده بودم. داوری اردکانی، کم زبان به سخن می‌گشاید، بویژه اگر در موضوعی حائز دانش و بینش نباشد اما همان نکته‌ای هم که ابراز می‌دارد، حکم سند و حجت را دارد. او بعد از یک عمر تعقل و تأمل، میان سنت و مدرنیته پیوندی عمیق و وثیق برقرار ساخته است. داوری اردکانی، نمونه مبرهن یک اندیشمند اخلاق‌گرا است. تواضع علمی و عملی دارد. امانتداری و صدق گفتار را به شاگردان خود می‌آموزاند. مضاف بر آنکه منصف و معتدل است اما آزاداندیشی و عدالت‌خواهی نیز پیشه زندگی‌اش بوده است. رضا داوری اردکانی، معیار و مصداق بارز یک حکیم عقل‌گرا و البته پیرو فرهنگ مدارا است. به همین سبب شاید اطلاق صفت فیلسوف گفت‌و‌گو بر او، واجد همه آن چیزی باشد که در توصیف‌اش تشریح شد.