توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی

استاد دکتر رضا داوری اردکانی در سرمقاله شماره شصت و چهارم نشریه فرهنگستان علوم که به تازگی منتشر شده است بار دیگر به بحث پراهمیت تجدد و نسبت آن با تاریخ ما پرداخته است. ناگفته پیدا است که مهمترین مسئله تاریخ تجدد ما از منظر داوری اردکانی معطوف به توسعه است. کما اینکه او وضع معاصر ما را نیز ذیل مفهوم فکری توسعه نیافتگی تحلیل و تبیین می کند. رئیس فرهنگستان علوم در بخش آغازین سرمقاله خود می نویسد: « توسعه‌یافتگی مقدمات و سوابقی می‌خواهد و کشورهایی که در زمان ما این سوابق را نداشته‌اند نمی‌توانند توسعه‌یافته باشند. نکته‌ای که توجه به آن ضرورت دارد اینست که توسعه‌یافتگی و توسعه‌نیافتگی در تاریخ جدید معنی دارد یعنی به طور کلی نمی‌توان گفت که هر نظم زندگی هر وقت که بوده اگر مثلاً شباهتی به نظم اروپای غربی نداشته توسعه‌نیافته بوده است. به تمدن‌های قدیم صفت توسعه‌نیافته نمی‌توان داد. تقابل توسعه‌نیافته با توسعه‌یافته به اصطلاح اهل منطق، تقابل عدم و ملکه است. در تقابل عدم و ملکه موضوعی که متصف به صفتی می‌شود یا صفتی از آن سلب می‌شود باید شأنیت احراز آن صفت را داشته باشد.» مشروح مقاله بلند استاد دکتر رضا داوری اردکانی را از طریق لینک زیر مطالعه کنید

خردِ پیشرفت و توسعه

اندیشیدن به غرب

استاد دکتر رضا داوری اردکانی مقاله ای را برای انتشار در کتاب زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني در اختیار انجمن آثار و مفاخر فرهنگی دادند که در کنار مقالات دیگر چندی پیش در ارج نامه ایشان منتشر شد و در مراسمی از آن رونمایی شد . رئیس فرهنگستان علوم در ابتدای مقاله خود نوشته است: «اگر نوشته لايق مقام او نيست، چه كنم كه بيش از اين استطاعت ندارم، اما سعي كرده‌ام چيزي براي دوست بنويسم كه مناسب باشد. ما دو دوست و همكار، همواره با هم، همدلي‌ها و هم‌سخني‌ها داشته‌ايم و گاهي هم در بعضي مسائل متفاوت مي‌انديشيده‌ايم و نظر داشته‌ايم. از جمله چيزهايي كه من مي‌گفته‌ام و مقصودم در اجمالِ گفته گُم مي‌شده است، انتساب فلسفه به يونان يا يوناني دانستن فلسفه است.  در اين مقاله توضيح داده‌ام كه مراد من از «يوناني دانستنِ فلسفه» چيست. در ادامه می توانید متن کامل مقاله را از لینک زیر مطالعه کنید

چرا به غرب و دربارۀ غرب می‌اندیشم

وقتی تفکر رونق ندارد، راه ناهموار می‌شود.

متاسفانه در ایران فضای تفکر و اندیشه‌ تنگ و بی‌رونق شده است و بدتر اینکه از این معنی غافلیم و بی پروای عقل سخن می گوییم. ما مسئله نداریم و اگر مسئله ای هم مطرح شود آن را بی وجه می انگاریم،گویی هیچ مسئله و مشکلی وجود ندارد و کارها همه بر نهج صلاح و عدل صورت می گیرد و این پندار خطرناکی است. هر چند که ممکن است آن را مایه آرامش خاطر بدانند.در این اواخر ما بیشتر به انکار و نفی پرداخته‌ایم و کمتر طرح تازه و نو داشته ایم.

متجددشدن، همرنگ‌شدن با جهان است

چندی پیش مشروح پاسخ‌های مکتوب استاد دکتر رضا داوری اردکانی به پرسش‌های ماهنامه چهره‌های ماندگار در این نشریه منتشر شد. رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به یازده پرسش چهره‌های ماندگار کوشیده بود تا علاوه بر اینکه نکات مهمی درباره تاریخ، تجدد و فلسفه را متذکر شود، در رفع برخی سوء تفاهم‌های احتمالی حاصل از بسط آراء و اندیشه‌هایش در سپهر فکری معاصر کشور نیز بکوشد. شما می توانید با کلیک کردن بر عنوان «فیلسوف زندگی» متن این مصاحبه را بخوانید

فیلسوف زندگی

ملاحظاتی درباره جایزه مصطفی(ص)

این یادداشت دو سال پیش و بعد از برگزاری اولین دوره اعطای جایزه جهانی مصطفی(ص)، توسط استاد دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است و اکنون و پس از برگزاری دومین دوره اعطای این جایزه، با عنایت به توجه مجمع عمومی فرهنگستان علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی به همین ملاحظات، منتشر می‌شود. علاقمندان و پژوهشگران می‌توانند با کلیک کردن روی گزینه «بیشتر» در پایین همین نوشته، متن کامل یادداشت داوری اردکانی را مطالعه کنند.

چرا از توسعه یافتگی دفاع می کنم

روز گذشته مصاحبه رضا داوری اردکانی با خبرگزاری فارس منتشر شد. داوری اردکانی در بخشی از این گفتگو با بیان اینکه چرا از توسعه یافتگی دفاع می کند می گوید:

راست می گویید که من دیگر توسعه را نفی (و نه نقد) نمی کنم چهل پنجاه سال پیش فکر می کردم اگر قرار است تجدد پایان یابد و راه جدیدی گشوده شود، پیمودن راه دشوار توسعه که نمی دانیم به کجا می رسد وجهی ندارد اما با  این دریافت که پایان ممکن است طولانی باشد و مخصوصاً پس از توجه به ذات توسعه نیافتگی که جای غرب زدگی را در فکر من گرفت دریافتم که بهتر و بلکه ضروری است که وضع تاریخی خود را بشناسیم و بپرسیم که توسعه نیافتگی چیست و چه وضعی است و برای خروج از آن به تمهید و تهیه چه مقدماتی نیاز داریم. توسعه نیافتگی بر خلاف آنچه معمولاً می پندارند عقب افتادگی و ماندن در راه نیست

در لینک زیر می توانید مشروح این مصاحبه را ببینید

متن کامل مصاحبه با فارس

فلسفه و اسلحه

یادداشت اخیر رضا داوری اردکانی، فیلسوف معاصر ایرانی در نشریه کرگدن ناظر به مفهوم خشونت و نسبت جهان جدید با این مفهوم است. رئیس فرهنگستان علوم در بخشی از یادداشت خود می نویسد: « وقتی از نسبت و رابطه فلسفه با اسلحه پرسش می شود صرف نظر از اینکه پرسش در ابتدا اندکی غریب می نماید، شاید برای بعضی از اهل فلسفه این بیم و نگرانی به وجود آورد که مبادا در آخر کار گریبان فلسفه را بگیرند و گناه همه خرابی ها و زشتی ها و فجایع جنگ ها و خشونت ها و تبهکاری ها و ویرانگری ها را به گردن او بیندازند و بگویند فلسفه بدآموزی کرده و تکنولوژی را به جانب ساختن سلاح های مخوف برده و نگذاشته است که علم یکسره به صلح و آزادی و صلاح و سازندگی بپردازد.» داوری اردکانی در بخش پایانی یادداشت خود می نویسد: «فلسفه از جنگ و درباره جنگ گفته است اما دعوت به جنگ و خشونت نمی کند. فلسفه گزارش وجود است نه قانونگذار زندگی. فلسفه راه است. این راه، راه سیاست و راهی نیست که اشخاص آن را تعیین کرده باشند یا بتوانند آن را تغییر دهند. این راه را با مخالفت و قهر هم نمی-توان بست مگر آنکه به پایان برسد. علاقمندان می توانند از طریق لینک زیر، متن کامل یادداشت را مطالعه کنند.»

خرد راهنما در جهان امروز

نشریه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران یک بولتن خبری است که به صورت فصلنامه توسط روابط عمومی فرهنگستان منتشر می شود. آنچه این بولتن خبری را از بقیه نشریات سازمانی متمایز می کند، سرمقاله های رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم است که همواره با رویکردی فلسفی در باب علم و دانش منتشر می شود. این فیلسوف معاصر ایرانی در شماره شصت و سوم نشریه فرهنگستان علوم که در هفته های آتی منتشر می شود به بحث درباره دانایی در علم و فلسفه می پردازد. علاقمندان می توانند از طریق لینک زیر به متن مقاله تازه داوری اردکانی دسترسی پیدا کنند.

دانایی، فلسفه و علم

تحول فكري ايرانيان در عصر مشروط

به مناسبت يكصدو يازدهمين سالگرد مشروطيت، رضا داوري اردكاني رئيس فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران و استاد فلسفه دانشگاه تهران، در خانه مشروطه اصفهان سخنراني مي كند. شایان ذکر است که موضوع سخنان او "تاملاتي پيرامون تحول فكري ايرانيان در عصر مشروطه" است.اين نشست روز پنجشنبه نوزدهم مردادماه از ساعت ١٠:٣٠ صبح در خانه مشروطه اصفهان برگزار مي شود.

فیلسوفان همواره به مناظق خطرنزدیکند

علی اصغر مصلح، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در مراسم اهدای سومین دوره جایزه دکتر رضا داوری‌ اردکانی گفت: در سومین سال مراسم اهدای جایزه دکتر داوری اردکانی به رویداد قابل توجهی پرداخته است. در جلسه هیات داوران دکتر داوری اردکانی به بحث آینده اشاره کردند و اصرار داشتند که در این باره حرف زده شود. اینکه فلسفه دانشگاهی در ایران چه نسبتی با زندگی ما دارد و چه نقشی ایفا می کند. ویژگی های دکتر داوری اردکانی در چهار، پنج دهه اخیر نشان داده که اندیشیدن در شرایط تعارض، رفتن به سمت نقاط خطرناک است و فلسفه با خطر نسبت دارد و فیلسوفان همواره به مناطق خطر نزدیک می شوند. عالم ما عالم تعارضات است که یکی از این تعارضات فلسفه دانشگاهی است. فلسفه همیشه می خواسته آزاد باشد به همین دلیل همیشه این سوال مطرح بوده که آیا فلسفه با دانشگاهی شدن آزادی خود را از دست می دهد؟ در زمان ما دانشگاه یک نهاد در خدمت توسعه است. بنابراین این سوال مطرح می شود که فلسفه چه می شود. وی افزود: در دوره ما علم به کارکرد تنزل پیدا کرده و فلسفه هم باید کارکرد خودش را مشخص کند. یکی از کارهای با ارزش دکتر داوری اردکانی توجه به شرایط توسعه نیافتگی و خرد توسعه نیافته است. رئیس دانشکده ادبیات دانشکده علامه طباطبایی ادامه داد: دو رساله ای که در این دوره از جایزه برگزیده شدند می توانستند در بهترین دانشگاه های غرب باشند و تعداد اینگونه رساله ها بسیار کم است. ما عادت کردیم که در بین و کنار تعارضات زندگی کنیم. تفکر فلسفی باید قدرتی داشته باشد تا شرایط تعارض را به تفکر دربیاورند. در میان اساتید ما دکتر داوری اردکانی بیش از هر فرد دیگری توانسته این کار را انجام دهد. فلسفه از ابتدا به دنبال جستجوی حقیقت بوده و امروز هم همان فلسفه است که تداوم پیدا کرده است. در زمان ما باید به تعارضات و نقاط خطر اندیشیده شود. باید به پرسش از قدرت توجه شود، تا به حال هیچ وقت فلسفه و تفکر تا این حد مغلوب قدرت نبوده اند، فلسفه می تواند دانشگاهی و کارکردی باشد اما همزمان به مسائل روزگار هم بیندیشد. جوانان ما باید تلاش کنند تا در قالب زبان فلسفی به صورت راسخ بیندیشند.