جایزه ای به احترام تفکر

برخی خبرها هستند که در میانه اخبار سیاست و تجارت، خوش به دل می‌نشینند. خبر برگزاری نخستین جایزه رضا داوری‌اردکانی از آن دست خبرها بود. اینکه برخی‌ها هستند که هنوز در بحبوحه اخبار معمولی، می‌توانند خبرهایی بسازند از جنس فرهنگ و فکر، موهبتی است که باید قدر آن را پاس داشت. داوری در دهه نهم عمر خویش همچنان فانوس به دست و سقراط وار در شهر ما به دنبال روزنه‌های آگاهی می‌گردد. از خواندن و فکر کردن کناره نمی‌گیرد. در مجالس فرهنگی حضور مدبرانه دارد و راست و چپ را به تامل فرا می‌خواند. دقیق است و این دقت را در گفتار و نوشتار خود به کار می‌بندد و همگان را به تدقیق در وضع خویش فرا می‌خواند. بدون اینکه تغییر موضع دهد، با تغییر زمانه کنار می‌آید.

نقطه تعادل ماجرای فکر فلسفی معاصر

هشتاد و سومین سالروز تولد داوری

اردکان دانشمندان بزرگی به خود دیده است و عده‌ای از مورخان به‌خاطر همین خاصیت آنجا را یونان کوچک نامیده‌اند. خواجه نصیرالدین طوسی مصداق مهم این تمثیل است که قرن‌ها بعد از نسل وی یکی از اندیشمندان حال حاضر سر بر می‌آورد. رضا داوری‌اردکانی متولد 1312 در اردکان است. او در یک خانواده نه‌چندان توانمند، از لحاظ مالی اما دارای سابقه درخشان در علم و دانش به دنیا می‌آید. اولین کتاب فلسفی‌ای که وی می‌خواند کتاب کوچکی از روژه گارودی درباره ماتریالیسم است؛ کتابی که آن زمان توسط انتشارات آزاد حزب توده در ایران منتشر شده بود. وی بعدها درباره این کتاب می‌نویسد «بعدها که کتاب‌های لنین و استالین را خواندم فهمیدم که گارودی نمی‌توانست در کمونیسم رسمی مقیم بماند، زیرا تلقی وی با آنچه استالین و لنین درباره دیالکتیک تاریخ نوشته بودند تفاوت آشکار داشت.»

درنگی بر سیر اندیشه های رضا داوری

نشست «توسعه و علوم انسانی، درنگی بر سیر اندیشه های دکتر رضا داوری» صبح دوشنبه، 11 اسفند ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. محمدتقی طباطبایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست اظهار کرد: داوری اردکانی در نگاه کلان - نه به زبان خود-، در هم سخنی با هایدگر ناقد مدرنیته است و آن را نقد می کند و در حقیقت کار او نقد عقل و تاریخ جهان است و این وظیفه هر فیلسوفی است. اما یکبار داوری جای تفکر خود را تغییر داده و به تاریخ کشور و ایران می اندیشد و این را می توان در نگاه خُرد او تقسیم بندی کرد.

زین آتش نهفته

جوایز علوم انسانی و هنر از چه سخن می‌گویند؟ تعیین جایزه در این حوزه‌ها با همه سابقه‌ای که دارد همچنان اتفاق عجیبی است؛ چیزی شبیه خواب دیدن، بوییدن گل یا اظهار سپاسگزاری از صمیم جان! در این فرایند، شخصی که جایزه به نامش اهدا می‌شود، خود جایزه به معنای ذاتی‌اش، و آنکس که به دریافتش مفتخر می‌گردد، هر یک سهمی فعال دارند. جوایز علوم انسانی و هنر از آن رو بسیار افتخارآمیزند که به اصلی‌ترین مسأله جهان، یعنی انسان تعلق دارند و به آثاری تعلق می‌گیرند که به ما می‌گویند چه بر سر آدمی آمده است.

جایزه ای به نام تفکر

دوستان مرکز فرهنگی شهر کتاب خوش ذوقی کرده اند و جایزه ای به نام دکتر رضا داوری ترتیب داده اند.جایزه ای به منظور تقدیر از دانشجویان دکتری دوره فلسفه.معمولا جوایز را در سرزمین ما بدون فکر به عناوین الصاق می کنند. در این میان چیزی که کم تر دیده می شود نسبت درست افراد با جوایز است. موقع جایزه دادن هم فکر نمی کنیم این بزرگواری که داریم به او جایزه می دهیم با آن عزیزی که جایزه را به نام او تدارک دیده ایم چه نسبتی دارد.جایزه ای تدارک دیده ایم به اسم جلال آل احمد. هیچ کس نمی گوید به کسی جایزه ای بدهیم که شبیه جلال آل احمد بنویسد اما اگر این جایزه را به کسی دادیم که برخلاف آل احمد تمام قد مدافع وضع موجود بود و در تمام عمرش حتی از شهرداری محلشان هم انتقاد نکرده بود یعنی هم آل احمد را دست انداخته ایم و هم خودمان را. اگر می گویم دوستان مرکز فرهنگی شهر کتاب خوش ذوقی کرده اند به این معناست که دکتر داوری از این دست معذوریت ها برای کسی ایجاد نمی کند.

راهی به رهایی

سالی که در حال اتمام است، چندان سال خوشایندی برای علوم انسانی نبود. هر چند با روی کارآمدن دولت جدید، سخنان ناپخته مدیران درباره لزوم تغییر بنیادین در علوم انسانی کمتر شده است، اما رخدادهایی که یکی پس از دیگری خود را نشان می‌دهند، نشان از این نکته دارد که علوم انسانی در آکادمی‌های ایرانی حال و روز خوبی ندارد. روند رو به رشد نگاه کمی در عرصه تولید مقالات علمی، افشای انتحال و سرقت علمی استادان دانشگاه‌ها و همچنین بلاتکلیفی‌های پیاپی مدیریت عالی وزارتخانه متبوع ازجمله عواملی است که سال 93 را سال بدیمنی برای دانشگاه و علوم انسانی بدانیم. اما در همین بی‌خبری و بداحوالی نیز می‌توان خبرهایی شنید که مایه شعف و شادمانی باشد. 

مسئله نگار وضع معاصر ما

نخستین كتابي كه از رضا داوري اردكاني خواندم، «مقام فلسفه در تاریخ دوره اسلامی» بود كه اشتياق برخاسته از خوانش آن مرا وادار به خواندن «فارابی مؤسس فلسفه اسلامی» نيز كرد. پرسش‌ اساسي‌ او در این تاليفات این بود كه‌ مقصود حقيقي‌ معلم ثانی كه‌ البته سعس داشته‌ آن‌ را از نااهلان‌ مخفي‌ بدارد چيست؟ جواب‌ اين‌ پرسش‌ هر چه‌ باشد، مولف‌ به‌ هيچ‌وجه‌ سعي‌ نكرده‌‌ ‌اولا فارابی‌ را مقلد صِرف‌ افلاطون‌، ارسطو و افلوطين‌ جلوه‌ دهد و ثانیا نخواسته‌ آراء او را چنان‌ توجيه‌ كند كه‌ گويي‌ تفكر فلسفي‌ با فارابی تمام‌ مي‌شود و پس از او فیلسوف راستینی به منصه ظهور نمی رسد. زيرا اين‌ دو نحوه‌ تلقي،‌ نسبت‌ ما را با گذشته‌ قطع‌ مي‌كند.

راز بی‌تاریخی ما در نگاه رضا داوری

فهم سخنان استاد رضا داوری از آن‌جایی که نظر به جایگاه حادثه‌ها و پدیده‌ها دارد، کار آسانی نیست. ایشان ماوراء نگاه‌های سیاسی و موسمی، موضوعات را می‌نگرند و تحلیل می‌کنند و همین امر موجب شده تا فهم اندیشه‌ی ایشان به‌خصوص برای آن‌هایی که نمی‌توانند حادثه‌ها را بیرون از قالب سیاسی و ایدئولوژیک‌ ببینند، مشکل باشد. از جمله نظرات و نگاه‌های حکیمانه‌ی آن استاد بزرگ مقاله‌ای بود که مجله‌ی تاریخ‌شناس «سوره‌ی اندیشه» به جای سرمقاله تحت عنوان «سیاست‌های افراطی در همه جای جهان کنونی زمینه‌ها و طرفدارانی دارد» به چاپ اقدام کرد.

علم و تجدد در آثار داوری اردکانی

دکتر رضا داوری اردکانی، استاد تمام فلسفۀ دانشگاه تهران، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ، عضو پیوسته و رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، از جمله اندیشمندان و متفکرین ایرانی می باشد که بیش از 40 سال در باب مدرنیته و نسبت آن با عالم شرقی اندیشیده است . تجلیات تجدد غربی در نظر ایشان محصور به مظاهر سیاسی نشده و به همین جهت آثار ایشان گستره ای از فلسفه و حکمت تا هنر ، علم و تاریخ را در بر می گیرد . به بیان بهتر دکتر داوری با نظرگاه فلسفی در باب غرب و نسبت آن با ما تعمق نموده است و حاصل آن بیش از 30 عنوان کتاب و 400 عنوان مقاله می باشد که بخشی از آنها اختصاص به مسئله علم ، ماهیت و تحول در آن دارد . به نحوی که سه کتاب " علم و سیاست های آموزشی و پژوهشی" ، " درباره علم " و " علوم انسانی و برنامه ریزی توسعه " مشخصاً به مبحث علم و حدود و ثغور و ماهیت آن می پردازند . مقاله پیش رو در پی آن بوده است که خلاصه ای از آراء استاد داوری اردکانی را در باب علم ، علوم انسانی و تحول در علوم انسانی ارائه دهد.

نگاهی به «غرب‌زدگی» نزد داوری

محمدتقی طباطبایی عضو هیات علمی گروه فلسفه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدای بحث خود عنوان داشت؛ صحبت امروز من به نوعی خروجی طرحی در مورد دکتر داوری است، کاری که در حال انجام آن هستم. انتخاب موضوع مورد بحث، پس از تامل زیاد انتخاب شد؛ زیرا برای دانشجویان و فارغ‎التحصیلان فلسفه غرب در ایران معمول نیست، برگردند و کارهای نسل قبل خود را نگاه کنند. و بیش‎تر معمول است که مثلا روی هگل و کانت کار انجام شود. چرا؟ چون این کار هم بهتر به نظر می‎آید و هم زمین آن روشن‎تر است؛در نتیجه این کار برای پژوهشگران راحت‎تر است.